Kıymetli evrakın ziyai ve iptali
Kıymetli evrakın çalınma, kaybolma, yanma, yırtılma, okunamayacak derecede zarar görme gibi nedenlerle zayi olabilir.Senet hamilinin bu durumlarda hakkının tamamen ortadan kalkmış olduğu düşüncesi adil olmaz ve adalete aykırı olurdu. İptal davalarının amacı, mahkemenin vereceği kararla hakkın senetsiz kullanılması veya yeni bir senet düzenlenmesine olanak vermektedir. TTK m 651 uyarınca kişinin talebiyle mahkeme iptaline karar verebilmektedir. İptal kararı hakkın içeriğinde değişiklik yaratmamaktadır.
İptal davası açabilmek için;
- senedin zayi olması,
- senetteki hakkın varlığını sürdürmesi,
- zayi sırasında veya ziya ortaya çıktığında hak sahibi olması,
- zayi olan senet zilyetliğini yeniden kazanmanın mümkün olmaması gerekir.
Nama ve hamiline yazılı senetlerin iptali usulü:
Nama ve hamiline yazılı senedi kaybeden veya rızası hilafına elinden çıkaran kişi, TTK m 662/1 uyarınca mahkemeye başvurarak ödeme yasağı kararı alıp, bunu senet borçlusuna tebliğ ettirmektir. Yetkili ve görevli mahkeme, borçlunun yerleşim yeri mahkemesi, pay senetleri hakkında anonim şirket merkezinin bulunduğu yer Asliye Ticaret Mahkemesidir. Mahkeme başvuruyu geçerli görürse senet borçlusunu aksine hareket ettiği takdirde iki defa ödemek zorunda kalacağını ihtar ederek bedelini ödemekten yasaklar. Mahkeme iptal isteyen kişinin iddialarını inandırıcı bulması gerekmektedir. Mahkeme senedin ibrazı için ilan yapılması kararı verir ve senedin belli süre içerisinde ibraz edilmesini aksi takdirde senedin iptaline karar verir.En az altı ay olan ibraz süresi ilk ilandan başlar.İlan Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi ile üç defa yapılır mahkeme uygun göreceği şekillerde de ilan yapabilir.İptali istenen senet bu süre içinde ibraz edilirse mahkeme dilekçe sahibine senedin iadesi davası açması için süre verir.Dava açılmazsa mahkeme senedi geri verir ve ödeme yasağını kaldırır. Senet ibraz edilmezse mahkeme iptaline karar verir ve başka önlemler alabilir.
Emre yazılı senetlerin iptali usulü:
Bu tür senetlerde senedi iradesi dışında elinden çıkan kişi TTK uyarınca Asliye Ticaret Mahkemesinden ödeme yasağı kararı alarak senet borçlusuna tebliğ etmelidir. Mahkeme borçluya borcun vadesi geldiğinde senedin ödenmesi için tevdi yeri gösterir. Senedi eline geçiren kişi biliniyorsa, mahkeme dilekçe sahibine senedin iptali davası açmak için uygun süre verir. Bu süre içinde dava açılmazsa ödeme yasağı kaldırılır ( TTK m 758).İptal isteminde bulunan kişi senet elindeyken ziya uğradığını inandırıcı şekilde gösteren delilleri mahkemeye sunmak ve senedin bir suretini ibraz etmek veya senedin esas içeriğiyle ilgili bilgi vermekle yükümlüdür. Senet kimin eline geçtiği bilinmiyorsa mahkeme senedi iptaline karar verebilir. Senedin ibraz süresi en az üç ay en fazla bir yıldır. Süre ilk ilandan başlar ancak senedin vadesi gelmemişse vadeden başlar. İlan Ticaret Sicil Gazetesinde üç defa yapılır.
KAYNAKLAR: Kıymetli Evrak Hukuku Prof.Dr.Mehmet BAHTİYAR
